Mobbing Her An Başınıza Gelebilir B Planınız Hazır Olsun

“Mobbing” yabancı bir kelime olmasına rağmen Türk Dil Kurumu Sözlüğü’nde karşılığı bulunuyor. “Bezdiri” veya "sistematik bezdirme" anlamına gelen bu kavramı işlemeye koyulduk. Konu mühim!

Bugünlerde iş hayatına dâhil olan hemen hemen her beyaz yakalı “sessiz istifa” ve “sessiz işten çıkarma” kavramlarını konuşuyor. Mobbing bu konulardan bağımsız düşünülemez. Peki o halde TDK’dan yararlanalım yine, bezdirinin tam karşılığı ne?

Bezdiri: İş yerlerinde, okullarda vb. topluluklar içinde belirli bir kişiyi hedef alıp, çalışmalarını sistemli bir biçimde engelleyip huzursuz olmasına yol açarak yıldırma, dışlama, gözden düşürme.
- Kaynak Türk Dil Kurumu Güncel Türkçe Sözlük

Mobbing kavramı ilk kez 1984 yılında İsveç’te Heinz Leymann isimli bir psikolog tarafından ortaya atıldı. Psikolojik Terör Envanteri çıkaran Heinz Leymann’ı buna iten ise intihar eden hemşirelerin vaka incelemesine katılmasıydı. Psikolog Heinz Leymann, mobbingin travma sonrası stres bozukluğuna yol açtığını tespit etti.

Ardından 1993 yılında İsveç’te çıkan bir kanunun ismi tam olarak şuydu: “İşyerinde kişilerin mağdur edilmesi.” Yasal nitelik kazanan mobbing kavramı iftira ve haksız eleştirilerle kendini gösteriyor. Türkiye’nin önde gelen psikiyatristlerinden Prof. Dr. Nevzat Tarhan mobbingi, ikna ve inandırma yöntemini uygulamayan ve kişisel anlamda özgüven duygusu olmayan yöneticilerin başvurduğu bir davranış olarak tanımlanıyor. Yöneticiler kurban olarak seçtiği kişilerin özgüvenini azaltarak kişiyi ruhsal bir çöküntüye sürükler. Kariyer bakımından yükselmeye meyilli kişilerin daha çok mobbinge maruz kaldığını belirten Prof Dr. Nevzat Tarhan sürecin intihar teşebbüsüne kadar uzanabileceğini söylüyor.

Türkiye'de Mobbing Tarihi

Duygusal taciz sadece iş ortamlarında olmasa da, özellikle iş dünyası bu davranışa karşı bedeller ödemeye başlamış durumda. Türkiye’de ilk mobbing davası 1996 yılında görüldü. Bu bir ilkti. Mobbing davasını kazanan ilk kişi Tülin Yıldırım, işyerinde psikolojik tacize uğradığını beyan ederek Türk Hukuku’na başvurmuştu. 1998 yılında davayı kazanarak yüklü bir tazminat ve işe iade hakkı kazandı. Şimdilerde bir mobbing savunucusu olarak açtığı yolda takıldığı engellere başkalarının da takılmaması için çaba gösteriyor.

Ülkemizde Mobbing İle Mücadele Derneği olduğunu biliyor musunuz? Verimliliği artırma, çalışma hayatı ve endüstri ilişkilerine olumlu katkı sağlama misyonuyla işbirliği ve koordinasyon görevini üstleniyor bu dernek. Her yıl şubat ayının ilk haftası olan “Mobbing ile Mücadele Haftası”nda farkındalığı arttırmak üzere çeşitli aktiviteler düzenleniyor. Mobbing mağdurları bu platforma her zaman ulaşabiliyor.

İşyerinde Şiddet ve Taciz Önlenebilir mi?

“Mobbing her an başınıza gelebilir ve bir bahar yağmurundan fırlamış kasırga gibidir. Sıradan bir çatışmadan yükselen ateşli, toplu bir saldırı” demiş Kenneth Westhues isimli bir sosyolog. Mobbingin yabancı ya da farklı bir cinsiyetten olmak, kişisel farklılıkları olmak ve bu nedenle kıskançlığa ve sapkınlığa maruz kalmak olduğunu anlattığı birçok kitabı kaleme almıştır.

Cazibe, koordinasyon, aidiyet duygusu ve paylaşılan duygular insanları “grup” yapar. Rekabetçi yaklaşım ve korkular nedeniyle statükoyu güvence altına almanın yolunu arayanlar mobbingi tercih edebilir. Rochester Üniversitesi Tıp Fakültesi araştırmaları gösteriyor ki, depresyon mobbingle ilişkilidir. Bu, destek eksikliğinin sonucudur. Lou Speventa dedikodu için başkalarının davranışlarını kontrol etme amaçlı olduğunu belirtir. Ancak mobbinge uğrayan kişinin akıl sağlığını yitirmeye kadar varabilen buhranlarının olabileceği unutulmamalıdır. Çünkü mobbing bir başlatanı olsa da, grup tarafından yönetilen bir süreçtir. Sürü psikolojisi nedeniyle dışlanmaktan korkan kişiler ahlak ve suçluluk bakımından farklı yükler almalarına rağmen acımasız eylemlere ortak olabilirler. Bu nedenle mobbing ile karşılaşma ihtimaline karşı bir B planınız olsun.

İşyerinin kimliği mobbinge uyum gösterir yapıdaysa seçilen kurbanın bir topluluk tarafından taşlandığını söyleyebiliriz. Bu durumdan kurtuluşun pek olası olmadığı gözüküyor.

Mobbing aşamalarına bakacak olursak -ve tabii ki bu bir süreçtir-

• Bir çatışma ya da kritik olay ile başlayan sadece ilk adımdır.
• Sonrasında saldırgan eylemler ve psikolojik saldırılar başlar.
• Akabinde işyerinin yönetimi, çoğunluğun yaklaşımından yanlış bir sonuç çıkararak hedeflenen kişiyi ortadan kaldırma çabasına ortak olur.
• En son aşama ise hedeflenen kişinin etiketlenmesidir. Bu aşama artık yanlış yönlendirmelerin resmileştirilmiş halidir.

Mobbinge uğrayan kişi kendini tam bir kurban gibi hissetse de hatalı olduğuna dair yanılsamaları benliğine çekmiştir çoktan. İstismar edilen, tehdit edilen ve saldırıya uğrayan kişiler psikolojik şiddete uğramışlardır. Psikolojik şiddet fiziksel şiddetten daha yaralayıcı olabilir.

Mobbingin Yerine Neyi Koyabiliriz?

Genelde insanlar bu tür cevapları sevmez. Çünkü çok zahmetlidir. “Zahmet”ten kastımızın ne olduğu da önemli tabii ki.

Bir eğitim sürecinden geçmiş ve idealindeki işi bulmuş bir çalışan çeşitli nedenlerle kendini mobbingin ortasında bulmuşsa her halükarda bununla mücadele etmelidir. Tam da olayın yaşandığı yerde yani içeride çözmek mümkündür. Ya da ruh sağlığını korumak için kendine yeni bir kariyer planı çizmek de mümkündür.

Tutkusunun peşinden koşan insanların bireyselleşmeyi başarması daha olası gözüküyor. Her meslek dalında bireysellik söz konusu değilse de yeniden başlayabilme güdüsü kişinin kendine duyduğu güvenden gelir. Bu özgüveni kimsenin eline kaptırmamak ve çok dikkatli yaşamakta fayda var. Kişi her zaman bir B planına hatta C planına hazır şekilde donatmalıdır kendini.

Pandemi Sürecinde De Hepimizin Tecrübe Ettiği Gibi, Planlar Aniden Değişebilir

Planı değiştirenin adı değişir sadece. “Mobbing”dir bir planı baltalayan. Bir başka baltalayan “pandemi”dir, “sektörel daralma”dır, “şirketin küçülmesi”dir. İşin açıkçası, hep bir sebep vardır güzellikleri bozan. Bakın kadınların kariyer planları bir evlilik kararıyla, bir annelik serüveniyle yara alabilir. Ülkeler kötü yönetilebilir ve düzenler değişebilir. Savaşlar ve afetler bir anda yaşamı alt üst edebilir. Eğitim sürecini tamamlamaya çalışan öğrencilerin okuyacak okul bulamadığı günler de olabilir. Dünyanın bin bir kötü sürprizini hep biz mi yaşayacağız? Olabilir.

Maalesef bugün iş hayatına dair paylaştığımız mobbingin başka türü evlilik birliklerinde de yaşanıyor. Biri daha çok ezilen ve savunmak zorunda hisseden olabiliyor. Bunların eğitimle ve maddi imkânlarla -kesinlikle- bertaraf edilebileceğini söylemeyi çok isterdik. Ancak tek söyleyebileceğimiz şu ki; ruh sağlığımızı korumalıyız. Yani manipülasyona izin vermemeliyiz. Yoksa mobbing, psikolojik şiddet gibi pek çok yarayı almaya müsait hale geliriz.

Nitekim “sessiz istifa”, “sessiz işten çıkarma”, “mobbing” kurumların bireylere, bireylerin kurumlara dayattığı sağlıklı olmayan iletişim yöntemlerdir. Kişinin kendini işten dışlaması, işten ayrılma sürecine girmesi sonucunu getiren mobbing toksik etkili örgütsel bir sorundur. Örgütün dışına çıkmak ve özgürleşmek, bireysel çözümlere yönelmek yaygınlaşmış durumda.

Ülkemizde bankacılık sektöründen ayrılarak kendine yeni ve özgün bir kariyer planı yapmış Kaan Sekban’ı tanıyanlarınız vardır. Birebir mobbinge uğradığını belirtmese de, Kaan Sekban iş hayatının kendisine baskıladığı her şeyden özgürleşmiş bir birey. Stand up yapan, sahne gösterileri ve kitabıyla boy gösteren bu cesur insan gibi bildiğimiz ve bilmediğimiz binlerce insan var. Kapitalizmin, plaza hayatının, kurumsal handikapların dışında da bir yaşamın mümkün olduğunu görenler çok.

BulutPress® web sitesi oluşturma altyapısı olarak 9 binin üzerinde bayimizin demografik dağılımıyla yakından ilgileniyoruz. Çünkü bu yaşadığımız dünya ve ülke koşullarının nasıl ilerlediğiyle ilgili fikirler veriyor bizlere. Merkezi yazılımımıza kurumsal bilişim firmaları ve reklam ajansları kadar, bireylerin de katılımını görüyoruz. Web sitesi tasarlamak isteyen pek çok kişinin BulutPress® üyeliğinde bizlere yöneltilen sorulara bakarak farklı meslek gruplarından oluştuklarını anlayabiliyoruz. Yeni bir atılım, başka bir yönelim düşünerek iş hayatında şansını artırmak isteyenlerin bilişim tabanlı web tasarım işine yöneldiğini kendi iş kolumuzun özelinde görebiliyoruz.

Çünkü biliyoruz ki mobbingin içine bir çalışanın diğerlerinden daha az zam alması da giriyor. Ve mobbing kişinin işyerinde kendini güvende ve emniyette hissetmesini engelliyor. Ancak yaşam maddi kazançlarla birlikte sürmek zorunda. Bu nedenle BulutPress’in kolay yazılım alt yapısı sayesinde, kodlama bilmeden kendine yeni bir meslek, bir altın bilezik kazananlar da az değil.

Mobbing dosyası yurt içi ve yurt dışı vakalar ve örneklerle çok çok uzatılabilir. Ancak bir örneğin bile bütüne ne kadar yayıldığını anlamak zor olmasa gerek. Hal böyleyken yeteneklileri öğütmeye meyilli kurumsal hayatlardan çıkış biletini ceplerimizde tutmamız gerek. Hangi kötü kasırga ne zaman nereden eser bilemeyiz. Bizim kendimize karşı görevimiz o kasırganın etkilerini hissettiğimizde başar. Bir saldırı varsa ona karşı dimdik ayakta duracak gücü kendimizde bulmalı ve savaş açanlara yenilmemeliyiz. Ya bize bunu yaşatanları caydırmanın bir yolunu seçmeli ya da yeni yollara yönelerek olanları geçmişte bırakmalıyız. Aslolan kendimizi kaybetmeden var olmaktır.